अहिले नेपालमा हलधर को दुई कुरा चर्चा मा छन एक थरी ले जे भन्छन अर्को थरिले हल्ला हो भन्छन सामाजिक संजाल मा यस प्रकार छ । कतिकुरा त साभार गर्दा वा कपी पेस्ट गर्दा पनि आनन्द लाग्दोरहेछ । मोदी नेपालको लागि मैत्रीपूण मित्र भएको मान्न नसकिए पनि उस्कोजस्तो शासनशैली कसैको देख्दिन । मलाई लाग्छ, नेपालमा पनि मोदीजस्तै शासक भैदिए । मोदीले यसभन्दा पहिला पनि कोइलाको डँगुरमुनि लुकेका हिरा खोजेर पुरस्कृत र सम्मानित गरेका थिए ! तपाइँ पत्याउँनुहुन्न भने कृपया यो पढ्नुस् !
साभार साहेब – म सँग दिल्लीसम्म आउने पैसा छैन, कृपया पुरस्कार हुलाकबाट पठाइदिनुहोला – हल्धर नाग
हल्धर नाग – जसको नामको अघि कहिल्यै ‘श्री’ लेखिएन । ३ जोडी लुगा, एकजोर भाँच्चिएका रबर चप्पल, एउटा अत्यन्तै थोत्रो चस्मा र ७३२ रुपैयाँ जम्मा पुँजीको मालिकलाई आज पद्मश्री पुरस्कारको विजेता घोषणा गरिएको छ । उनी हुन् ओडिशाका हलधर नाग। जो कोसली भाषाका प्रसिद्ध कवि हुन् । विशेष कुरा यो हो कि उनले अहिलेसम्म लेखेका सबै कविता र २० महाकाव्यहरू सम्झन्छन् र कठस्थ पनि छन् । अब उनको रचनाको सङ्कलन ‘हलधर ग्रन्थवाली–२’ लाई सम्बलपुर विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रमको हिस्सा बनाइने भएको छ । सादा लुगा, सेतो धोती, गम्छा र बनियान लगाएका हलधर प्रायः खाली खुट्टा नै रहन्छन् । यस्ता हीरालाई कुनै सञ्चार माध्यमले फेला पारेनन्, तर मोदी सरकारले खोज्यो र पद्मश्रीको लागि सिफारिस गर्यो । जब तपाइँ उडिया लोक-कवि हलधर नागको बारेमा जान्नुहुन्छ, तपाइँ प्रेरणाले भरिनुहुनेछ । हलधर एक गरिब दलित परिवारबाट आएका थिए, १० वर्षको उमेरमा आमाबुवाको मृत्यु भएपछि उनले तेस्रो कक्षा पढ्दापढ्दै पढाई छोडे। अनाथको जीवन जिउँदै उनले ढाबामा फोहोर भाँडाकुँडा सफा गर्न धेरै वर्ष बिताए । पछि विद्यालयमा भान्साकोठाको काम पाए । केही वर्षपछि बैंकबाट एक हजार रुपैयाँ ऋण लिएर विद्यालयको अगाडि कलम–पेन्सिल आदिको सानो पसल खोले । जहाँ उनले विद्यालय समय पछिको बिदामा पार्टटाइम काम गर्न थाले – यो उनको अर्थव्यवस्था थियो । अब उनको साहित्यिक विशेषता तर्फ लागौं । हलधरले स्थानीय ओडिया भाषामा “राम-शबरी” जस्ता केही धार्मिक विषयवस्तुहरूमा लेखेर सन् १९९५ तिर मानिसहरूलाई सुनाउन थाले । भावनाले भरिएका कविता लेखेर जबरजस्ती जनतामाझ प्रस्तुत गरेर उनी यति लोकप्रिय भएका थिए कि यो वर्ष राष्ट्रपतिले उनलाई साहित्यका लागि पद्मश्री प्रदान गरे । यति मात्र होइन, अहिले ५ जना विद्वानले साहित्यमा पीएचडी गरिरहेका छन् । हलधर आफैं भनें तेस्रो कक्षासम्म मात्र पढेका मान्छे हुन् । तिमी किताबमा प्रकृति रोज्छौ पद्मश्रीले प्रकृतिबाटै पुस्तक छनोट गर्यो । सलाम छ यस्ता व्यक्तित्वहरुलाई जसको लक्ष्य धनार्जन होइन ज्ञानार्जन हुने गर्छ । नागले कविता रचना गरेर साहित्यिक जगतलाई समृद्ध बनाए।
लेख तथा तस्वीर साभार – Dr.BabuDan Charan Binjasar Barmer अनुवाद – रे शम 
सतत् नमन 
हिजाे साँझदेखि नेपाली लेखक–कविहरूले सामाजिक सञ्जालमा यहि एकै खाले स्टाटस राखेर भारतका एक कविलाई भारइल बनाइरहेका छन् । भारतीय जनता पार्टीका कार्यकर्ताहरूले गएकाे ४ तारिखदेखि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र माेदीले गरेकाे कामलाई प्रचार गर्ने क्रममा सुरू गरेकाे एउटा झुटाे समाचार भाइरल भएपछि नेपालमा पनि त्यसकाे नेपाली अनुवाद भाइरल भएकाे थियाे ।
हिजाे दिउँसाे २ बजे नै उडिसाका स्थानीय लाेकप्रिय कवि डा. हलधर नागले आफ्ना बारेमा भाइरल भएकाे समाचार खण्डन गरिसकेका छन् । नेपालमा भने कविले खण्डन गरेकाे २० घन्टा बितिसक्दा पनि भारतीय जनता पार्टीका कार्यकर्ताले भाइरल बनाएकाे समाचारकाे नेपाली अनुवाद नै भाइरल भइरहेकाे छ । याे समाचार सेयर गर्नेमा सामान्य साहित्यप्रेमी मात्र हाेइन, नेपालमा लाेकप्रिय, अध्ययनशील र प्रतिष्ठित कवि लेखकहरू पनि संलग्न भएका छन् ।
भारतीय पत्रिका दैनिक जागरणको अनलाइन संस्करणका अनुसार आफ्नो अवस्थाबारे भाइरल बनाइएको पोस्टप्रति नागले दुःख व्यक्त गरेका छन् । उनले भनेका छन्, ‘सो पोस्ट झूटो र मनगढन्त मात्र होइन, अपमानजनक पनि छ ।’
नेपालमा समेत भाइरल भएको भारतका प्रान्तहरूमध्ये उडिसाको सम्बलपुरी वा कोसली भाषाका प्रख्यात कवि डा. हलधर नागले हालै पद्मश्री पुरस्कार लिनका लागि राजधानी नयाँ दिल्ली जाने पैसा नभएको र यसबारे भारत सरकारलाई पत्र लेखी उनको पुरस्कार हुलाकबाट पठाइदिन आग्रह गरेको खबर भाइरल भएको थियो ।
डा. नागले यो झूटो खबर भाइरल बनाइएको बताएका छन् ।
उनले आफूले २०१६ मा नै पद्मश्री पुरस्कार प्राप्त गरिसकेको बताएका छन् । त्यो बेला पुरस्कार प्राप्त गर्दा पनि आफ्नो गरिबीको कारण देखाउँदै कुनै पत्र नलेखेको न त हुलाकबाट पुरस्कार पठाउन आग्रह गरेको उनले बताएका छन् ।
लोककवि डा. हलधर नागले पद्मश्री पुरस्कार उडिसाका मुख्यमन्त्री नवीन पटनायकले हस्तान्तरण गरेको पनि बताएका छन् । सोही अवधियता उनले मासिक १८ हजार भारू मासिक भत्तासमेत प्राप्त गरिरहेका छन् ।
उडिसा सरकारले उनका लागि घर निर्माणका लागि जमिन उपलब्ध गराएको र लोककवि नागका प्रशंसकमध्ये एक चिकित्सकले सो जमिनमा निजी खर्चबाट घरसमेत बनाइदिएको उनले प्रस्ट्याएका छन् ।
सन् २०१६ ताका पद्मश्री पुरस्कार लिँदा पनि केन्द्र सरकारले कारमार्फत रायपुर पुर्याएको र त्यहाँबाट उनलाई विमानमार्फत दिल्ली पुर्याइएको थियो । त्यो बेला सुविधासम्पन्न होटलमा राखिएको थियो । सो अवधिमा दिल्लीमा रहँदाको अवधिभरि उडिसाका वरिष्ठ आइएएस अधिकारी उषा पाढी र अरविन्द पाढीले पनि सहयोग गरेको स्मरण गरेका छन् ।
बेलाबेलामा आफूलाई भाइरल बनाइने गरेको, कहिले पानीसँग भात खाएको त कहिले चना बेचिरहेको तस्बिर हालेर बदनाम गर्ने गरेको उनले दुखेसो पोखे । यस्ता बदनाम गर्ने पोस्ट हाल्नेहरूप्रति कारबाही गर्न उनले माग पनि गरे । कहिलेकाहीँ त उनको बोली नक्कल गरेर अडियोसमेत राखेर भाइरल बनाउने प्रयास गरिने गरेको गुनासो गरे ।
सन् १९५० मार्च ३१ मा उडिसाको बरगढ जिल्लास्थित घेंस गाउँको एउटा गरिब परिवारमा जन्मिएका नाग बालक छँदा नै उनका पिताको निधन भएको थियो । परिवारको आर्थिक अवस्था नाजुक भएकाले उनले विद्यालय शिक्षा लिन पाएनन् र तीन कक्षामै उनको शिक्षा सीमित हुन पुग्यो । तर कवितामोह यस्तो कडा थियो कि उनलाई तिनै कविताले चर्चित बनायो । उनका कवितामाथि पिएचडी गर्नेहरू पनि निकै छन् । उनका कयौँ रचनाहरू छरपष्ट भएपछि ग्रन्थावली प्रकाशित गरिएका छन् । जसमध्ये हलधर ग्रन्थावली २ विभिन्न विश्वविद्यालयका पाठ्यक्रममा समावेश गरिएको छ ।
उनलाई सम्बलपुर विश्वविद्यालयले मानार्थ विद्यावारिधिबाट सम्मानित गरिएको हुनाले उनलाई डा. नाग पनि भन्ने गरिन्छ । हालसम्म उनका १३ वटा कृति प्रकाशित छन् ।
